Zamek w Gostyninie

---

Historia zamku

Gród książęcy na Łysej Górze

Rok 1286 przyniósł najeżdżającemu Księciu Konradowi II czerskiemu oraz sprzymierzonym z nim Litwinom zdobycie grodziska znajdującego się na Łysej Górze nad Jeziorem Kocioł. W rezultacie, gród został odbudowany dzięki wysiłkom Władysława Łokietka. W 1300 roku, twierdza należąca do Bolesława II płockiego, sojusznika Łokietka, obroniła się z powodzeniem przed atakiem króla Wacława II Czeskiego. W lipcu 1327 roku, po tym jak książę Wacław (Wańka) płocki odmówił złożenia hołdu, gród zdołał odparować atak Władysława Łokietka. Jednakże, rozwój osady w miejscu dzisiejszego miasta spowodował stopniowy upadek starego grodziska oraz przylegającego do niego podgrodzia, co prowadziło do jego opuszczenia. Na przełomie XIV stulecia rozpoczęto budowę nowej rezydencji książęcej, usytuowanej na stromym cyplu w pobliżu nowo powstałej osady, która otrzymała prawa miejskie od księcia mazowieckiego Siemowita IV w 1382 roku.

Zamek książęcy

W tym okresie rozpoczęto budowę murowanej wieży obronnej, której fundator pozostaje nieznany – czy był to jeszcze Siemowit III, czy już jego syn Siemowit IV. Ta wieża, pełniąca funkcję obronną oraz mieszkalną, była otoczona drewnianymi fortyfikacjami. W końcu XIV i na początku XV wieku, z powodu rozwoju architektury obronnej, wieżę tę rozebrano, a w jej miejsce rozpoczęto budowę gotyckiego zamku, który miał kształt prostokąta o wymiarach 37 × 38 m. W północno-wschodnim narożniku znajdowała się kwadratowa wieża o boku 7 metrów. Wewnątrz dziedzińca zainstalowano drewnianą zabudowę. Od strony północnej zamku, na terenie otoczonym wałem, znajdowało się podzamcze. W czasie rządów Siemowita IV, w pierwszej połowie XV wieku, na północnej ścianie zamku wzniesiono murowany budynek mieszkalny, znany jako „Dom Wielki”, a w wschodniej kurtynie powstała nowa brama z wieżą. Powstało także przedbramie oraz most zwodzony. W zamku gościł król Władysław Jagiełło w latach 1414 i 1419, a w 1426 roku zmarł tam Siemowit IV. W 1440 roku zamek stanowił część oprawy wiana księżnej Małgorzaty, a w latach 1442–1459 służył jako jej oprawa wdowia.

Zamek starościński

W 1462 roku Gostynin przeszedł pod władzę Kazimierza Jagiellończyka, a zamek stał się siedzibą starosty królewskiego. Po 1513 roku starosta gostyniński Krzysztof Szydłowiecki zlecił budowę nowego budynku wzdłuż murów południowych, zwanym „Dom Mniejszy”, który miał mieścić kuchnię oraz pomieszczenia dla załogi, równocześnie przeprowadzono prace nad budynkiem bramnym. W 1552 roku zamek gościł przez dłuższy czas króla Zygmunta Augusta. Na koniec XVI wieku zamek znajdował się w stanie opuszczenia, jednak początki XVII wieku przyniosły jego renowację. Około 1600 roku, na terenie podzamcza, znany starosta Stanisław Garwawski ufundował murowaną kaplicę. W 1611 roku w zamku uwięziono cara rosyjskiego Wasyla IV Szujskiego, który przebywał tam z rodziną. Jego komnata była odpowiednio przystosowana, a opiekę nad nim sprawowali starosta Jerzy Garwawski i dworzanin Zbigniew Bobrownicki. Cara dozbrojono w zaledwie czterech żołnierzy polskich. Niestety, zmarł on w wyniku epidemii 12 września 1612 roku.

Podczas potopu szwedzkiego zamek został zajęty przez wojsko szwedzkie, które jednak poniosło straty w starciu z żołnierzami Stefana Czarnieckiego w dniach 14–15 lipca 1656 roku. Walki te znacznie uszkodziły zamek oraz kaplicę. Do kolejnych dewastacji doszło podczas tzw. wojny północnej w początkach XVIII wieku oraz w 1772 roku, gdy zamek był oblężony przez wojska rosyjskie konfederatów barskich. Po III rozbiorze Polski władze pruskie postanowiły zniszczyć zamek.

Kościół ewangelicki

W 1824 roku car Aleksander I przekazał ruiny zamku parafii ewangelickiej, skupiającej nowych osadników niemieckich, z zamiarem przekształcenia ruin w kościół. Projekt opracował prawdopodobnie znany architekt Hilary Szpilowski, a budowla, wzniesiona w stylu neogotyckim, powstała w latach 1825–1840, wykorzystując fragmenty dawnych struktur zamku. Kościół służył ewangelikom aż do 1945 roku.

Po II wojnie światowej, obiekt został przejęty przez parafię rzymskokatolicką, która użytkowała go do 1978 roku. Następnie wzgórze zamkowe objęły Zakłady Sprzętu Oświetleniowego “POLAM”, planując utworzenie zakładowego domu kultury, co jednak nie zostało zrealizowane. W 1995 roku budynek został nieodpłatnie przekazany miastu.

Hotel i Sala Kolumnowa

W 2001 roku władze Gostynina zainicjowały projekt budowy nowego obiektu hotelowo-restauracyjnego w miejscu dawnego zamku. Projekt został stworzony przez Zakład Projektowania mgr inż. Ryszarda Piosika. W rezultacie, w latach 2002–2009 na terenie byłego zamku zbudowano nowy hotel stylizowany na zamek, który graniczy z neogotyckim kościołem, obecnie znanym jako Sala Kolumnowa. W budynku tym zachowane są fragmenty średniowiecznego zamku, a zarządza nim „Agencja Rozwoju i Promocji Zamek” sp. z o.o. w Gostyninie.

---

Oceń: Zamek w Gostyninie

---