Stanisław Knake-Zawadzki

Kultura i sztuka

Stanisław Knake-Zawadzki, znany jako postać o znacznym dorobku artystycznym, przyszedł na świat 15 lipca 1858 lub 1859 roku w Gostyninie. Jego życie zawodowe poświęcone było przede wszystkim teatrowi, gdzie wyróżniał się jako aktor zarówno sceniczny, jak i filmowy.

Oprócz swojej działalności artystycznej, Knake-Zawadzki pełnił funkcję dyrektora teatrów, co podkreśla jego talent do zarządzania oraz pasję do kultury teatralnej. Jego wkład w rozwój sztuki teatralnej w Polsce jest niezaprzeczalny.

Do jego osiągnięć należy również edukacja młodych adeptów sztuki aktorskiej, jako pedagog, wpływając tym samym na kolejne pokolenia artystów. Zmarł 25 października 1930 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskim teatrze.

Życiorys

Na scenie artystycznej zadebiutował około 1878 roku w grupie Józefa Teksla. W celu doskonalenia swoich umiejętności, wkrótce rozpoczął naukę w szkole dramatycznej E. Derynga, co miało miejsce mniej więcej w 1880 roku. W latach 1881–1882 występował w Krakowie, a następnie dołączył do objazdowego zespołu Juliana Grabińskiego, występując między innymi w miastach takich jak Płock oraz Kalisz. W latach 1883-1887 był członkiem poznańskiego teatru, gdzie występował m.in. we Wrocławiu i Warszawie.

Okres od 1887 do 1889 roku spędził w Lublinie, a następnie przeniósł się do stolicy, gdzie w lecie 1889 roku zagrał w teatrach ogrodowych Alhambra i Wodewil. Kolejne lata, aż do 1893 roku, spędził na występach we Lwowie. W 1893 roku uzyskał angaż w Warszawskich Teatrach Rządowych, ale przez kolejne lata jego głównym miejscem pracy stał się Kraków, z wyjątkiem sezonu 1899/1900, kiedy występował ponownie we Lwowie. Gościnne występy miały miejsce w miastach takich jak Lublin, Ciechocinek, Piotrków Trybunalski oraz Sosnowiec.

Stanisław Knake-Zawadzki otworzył w Krakowie szkołę dramatyczną przy ul. Garbarskiej 1 października 1898 roku, gdzie pełnił rolę zarówno dyrektora, jak i wykładowcy przedmiotów związanych z aktorstwem, w tym wymowy, deklamacji oraz gry scenicznej. W latach 1900–1901 występował w Teatrze Miejskim w Krakowie.

Wraz z grupą literatów, dziennikarzy oraz wychowanków jego szkoły, Stanisław zapoczątkował działalność Teatru Ludowego, który oficjalnie rozpoczął swoją działalność 8 grudnia 1900 roku w sali strzeleckiej na ul. Lubicz. Z powodu braku stałej siedziby, zespół występował na terenie Podgórza oraz w takich miejscowościach jak Wieliczka, Tarnów i Nowy Sącz. W 1902 roku udało się uzyskać koncesję na otwarcie stałej sceny przy ul. Krowoderskiej w Krakowie, a inauguracja miała miejsce 31 marca 1902 roku. Lato tego roku zespół spędził w Bochni, Wieliczce, Tarnowie, Rzeszowie i Przemyślu, a także uruchomiono przy nim kursy dramatyczne.

Niestety, w listopadzie 1902 roku Teatr Ludowy został pozbawiony swojej siedziby i musiał powrócić do formy objazdowej, występując w Tarnowie, Rzeszowie, Przemyślu, Jaśle oraz innych miastach. W 1903 roku Knake-Zawadzki zrezygnował z posady dyrektora Teatru Ludowego, a następnie występował w lwowskim Teatrze Miejskim (1903-1904), na scenach WTR oraz w Lublinie w 1905 roku.

W 1906 roku Stanisław grał i reżyserował w Kaliszu, po czym w latach 1907-1908 prowadził własne zespoły, przebywając we Włocławku i Tomaszowie Mazowieckim oraz występując gościnnie w Dąbrowie Górniczej. W latach 1908–1920 powrócił do zespołów Warszawskich Teatrów Rządowych, gościnie występując w Kijowie, Lublinie, Łodzi, Kaliszu i Krakowie. Dodatkowo, w 1918 roku był członkiem zarządu Zrzeszenia Artystów Warszawskiego Teatru Rozmaitości. W międzyczasie pełnił rolę aktora w Teatrze Polskim w Wilnie (1912-1913) oraz prowadził własny zespół w Radomiu (1919).

W czasie wojny polsko-bolszewickiej występował w teatrze wojskowym Karola Karlińskiego, realizując przedstawienia m.in. w Równem, Żytomierzu oraz Kijowie (1920). Lata 1920–1921 spędził na Górnym Śląsku, grając w teatrze plebiscytowym. Następnie jego ścieżka zawodowa doprowadziła go do Bydgoszczy, gdzie występował w Teatrze Miejskim w 1922 roku i Grodnie w tym samym roku. W latach 1923-1927 Stanisław osiedlił się w Sosnowcu, gdzie angażował się w grę i reżyserię, pełniąc funkcję dyrektora miejscowego Teatru Miejskiego.

Ostatnie występy Knake-Zawadzkiego miały miejsce w 1927 roku w Płocku, a po zakończeniu kariery artystycznej zamieszkał w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. W 1930 roku jego refleksje zawodowe znalazły się w szkicu biograficznym zatytułowanym „O sobie”, opublikowanym na łamach Sceny Polskiej. Stanisław Knake-Zawadzki był żonaty z Marią, z domu Mańkowską, i był ojcem dwóch aktorów: Karola Karlińskiego oraz Mariana Mariańskiego. Po jego śmierci został pochowany na warszawskim Cmentarzu ewangelicko-augsburskim.

Filmografia

Stanisław Knake-Zawadzki pozostawił po sobie znaczący ślad w polskiej kinematografii, występując w wielu filmach, zarówno jako scenarzysta, reżyser, jak i aktor. Oto jego filmografia:

  • Sąd Boży (1911) – w którym pełnił rolę Samuela, również odpowiedzialny za scenariusz oraz reżyserię,
  • Dzieje grzechu (1911) – wcielił się w postać Antoniego Pochroń,
  • Halka (1913) – pojawił się jako Stolnik,
  • Zaczarowane koło (1915) – tytuł nieokreślony,
  • Carska faworyta (1918) – zagrał Konstanty Pawłowicz,
  • Krysta (1919) – zagrał ojca Anielki,
  • Powrót (1920) – odgrywał rolę posła Norskiego,
  • Czaty (1920) – wystąpił jako wojewoda,
  • Tajemnica starego rodu (1928) – wcielał się w Maurycego, księcia Zamiłło,
  • Pan Tadeusz (1928) – zagrał Sędziego Soplicę.

Oceń: Stanisław Knake-Zawadzki

★★★★★
Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:9